ĐƯỜNG ĐI HAY ĐÍCH ĐẾN ?

Lê đình Phương.

Phàm là dân đi bụi, chắc ai cũng biết câu: “Đích đến không quan trọng bằng đường đi”. Quả thực, trên những nẻo đường rong ruổi vừa đi vừa ngẫm nghĩ, càng ngày càng hiểu thêm về sự đúng-sai rất mực nhị nguyên của câu truyền khẩu này.

Đích đến sẽ là tối hậu với dân đường xa mỗi khi ngao du ở một siêu đô thị sầm sập tiếng metro, inh ỏi tiếng xe bus, xe hơi như mắc cửi. Giữa cái đám đông ồn ào trong một biển người xa lạ đó, lòng ta bỗng hoang mang quá đỗi. Ta ngó ngang ngó dọc, ta dở bản đồ, ta bấu lấy cuốn Lonely Planet để không bị lạc đường, không bị mất hút trong cái biển người mênh mông. Vì lạc đường là hết, ta sẽ không bao giờ có cơ hội nhìn đêm xuống trên tháp Eiffel, hay ngẩng đầu chụp tượng Nữ thần Tự Do in bóng trên trời xanh New York. Hay sẽ chẳng dịp nào nữa để nhìn bóng nắng hiu hắt đổ xuống mộ Chopin trong một chiều thu Paris vàng như mật…

Đi bụi nơi xứ người thì đích đến là chung cuộc. Đường đi hay khung cảnh chẳng thân quen là chuyện tầm phào, vì không nhiều lắm những điều mà ta có thể hiểu và yêu mến.

Vậy mà đã có một lần phải bỏ cuộc, sau nửa ngày leo núi ròng rã trong thung lũng Zion. Hẻm núi hùng vĩ này là niềm mơ ước của bao tay nhiếp ảnh, liều cả sinh mạng chỉ để chụp ánh nắng đứng ngọ ban trưa chiếu thẳng qua khe núi, chỉ một lần duy nhất trong ngày. Như nó vẫn thế trong rất nhiều thiên niên kỷ trước.

Trở ngại cuối cùng sau 25 dặm đường núi cheo leo là một dốc núi trơn trợt, nước chảy xiết và trơn tuột. Nhìn các bạn Mỹ “vũ trang đến tận răng” với quần áo chống lạnh, ủng cao su, dây đeo bảo hộ… tôi biết mình không nên tiếp tục với bộ đồ jeans và cái balô nặng trịch sau lưng, nếu không muốn đem máy ảnh ống kính về bán ve chai, và… nếu còn muốn toàn mạng để trở ra.

Thế là ngậm ngùi quay về, hối hả ngược đường trước khi mặt trời lặn xuống qua hẻm núi, trước khi nhiệt độ rơi xuống âm 4 độ trong đêm.

Tấm ảnh chụp hẻm núi Zion năm ấy là của H., bạn cùng đi gan dạ, người đã đặt chân vào hẻm núi Zion không dưới một lần. Và cũng để ghi dấu sự “thất bại mỹ mãn” của tôi trong chuyến ngao du ấy. Đường đi phải chịu thua đích đến, biết sao bây giờ?

Nhưng ở quê mình thì khác, khác lắm!

Vì có lạ lùng gì đâu, những địa danh du lịch của xứ mình. Đã đi, đã đến và… đã chán với ngần ấy nơi chốn. Đó là chưa kể, mỗi lần quay lại là thấy mất đi một chút thuần hậu, hay sự thiên lương cứ méo mó đến mức phải lắc đầu ảo não.

Ngao du ở xứ mình thì phải quên đi đích đến, lấy cái sự thú vị là đường đi, càng vô định càng tốt để lấy sự nhàn nhã, không gì thúc bách làm vui. Và cả lắm điều bất ngờ nữa.

Này, bạn có bất ngờ không? Khi chợ cá Phú Quốc bừng tỉnh sau một ngày. Ánh sáng, màu sắc, thanh âm và cả mùi nước mắm đậm đặc kia quả sinh động quá chừng, không bút mực nào tả xiết. Chỉ cần ngồi thu lu một góc, nhìn bà con mình xuôi ngược qua cầu phà, nhìn ngư dân vá lưới, nhìn gánh xôi, xe rau, rổ cá… kĩu kịt trước mắt. Lòng ngấm ngầm cảm động khi nghĩ đến sự cần lao và những giọt mồ hôi nhọc nhằn, lương thiện của dân mình, như những gì đang diễn ra trước mắt.

Cũng bất ngờ không kém, bức tranh điền dã đẹp đẽ với rất nhiều màu sắc đó, như bị hắt vào một thau sơn nhoe nhoét, là tiếng loa phường thô lỗ xé ngang và đâm thẳng vào tai. Nó ông ổng cực kỳ vô duyên khi rổn rảng bản tin sáng bằng một giọng cục cằn: “Cần làm gì để đối phó với những tin xấu về chứng khoán?” cho cư dân thuần hậu của một hòn đảo giữa biển khơi.

Loa phường ở chợ cá Dương Đông là một sự bất ngờ khó chịu. Nhưng thật ngạc nhiên, nơi không có loa phường lại chính là khu hành chính thị trấn, nơi tập trung các cơ quan đầu não. Ở đó, ta tìm được một góc vắng, một cây bàng lưu niên đang đổ bóng và chỉ có tiếng sóng biển ầm ì. Người ta hoàn toàn hiểu rõ sự yên tĩnh là một đặc ân. Đặc ân đó, rõ ràng không dành cho những người đang đổ mồ hôi bạc cả vai áo để mưu sinh và hoàn toàn mù tịt về chứng khoán hay các loại tin chính trị xa lạ.

Bất ngờ đó, dù sao cũng là một bất ngờ đầy khoan khoái và dễ chịu.

Vậy mà, lang thang ở Phú Quốc nhưng đi tìm sự tĩnh lặng là dại. Như mọi địa điểm du lịch khác, người ta có thể nghe thấy nơi đây vô số thanh âm, ngữ điệu của mọi vùng miền đất nước. Tỷ như một bà chị “bề thế”, xâm chân mày rất đậm ở bàn bên cạnh trong một quán ven đường. Chắc bức xúc về công việc đầu tư chi đó, chị oang oang điện thoại về nhà cho cả quán cùng nghe. Mà cuộc điện thoại ấy, dù không muốn nghe trộm, đủ làm cho người trong quán tủm tỉm cười vì chen rất nhiều thán từ “đm, đ…”. Khá vui tai! Làm sao không khỏi bật cười khi nghe được một câu nguyên văn thế này: “Yên tâm nhé, dân đây hiền lắm, đ. như xứ mình đâu”.

Ý chừng, để chứng tỏ “dân đây hiền lắm”, chị chủ quán phốp pháp, đen nhẻm với đồ bộ hoa hòe sặc sỡ chợt xoay qua một gã trung niên đầu bạc đang bế con núp mưa ở bàn bên cạnh: “Mưa gió dzịa mà cha con đi uống cafe cực khổ vậy. Đưa em đây, chị bồng cho cưng ăn sáng!”

Ôi chao, phải chăng đây là “dịch vụ khách hàng” cực sang, cực trọng nhất mà tôi đã thấy qua bao năm rong ruổi. Có thể nó vụng về và chẳng thể nào chuyên nghiệp bằng những nụ cười được huấn luyện tới đẳng cấp năm sao. Nhưng nó chứa đầy chữ TÌNH, giản dị, trọn vẹn. Đi đâu để thấy lòng cảm động quá chừng với chữ tình mộc mạc như vậy, ngoài đi trên đất nước nhọc nhằn và nghèo khó của mình?

Vậy đó, nhiều khi ngồi ngẫm nghĩ, tự thấy mình như một con cá đã bơi đi, đã thấy, đã nếm bao nhiêu hương vị ở những vùng nước rất trong. Nơi đó, cuộc sống sung sướng, ổn định, thanh bình. Nơi đó, những con-cá-nước-trong đang tận hưởng những niềm vui vật chất và tinh thần mà chắc còn lâu lắm, người dân nước tôi mới được nếm trải. Nhưng cũng nơi chốn đó, lại làm cho một con cá xa nhà nhớ về một vũng nước, tuy chẳng mấy trong trẻo, nhưng lại làm lòng ta khắc khoải và thương nhớ vô hạn.

Vì vũng nước chưa trong trẻo đó, ta gọi là quê hương!

Rút từ nguyệt san Phong cách sống